Devlet Başkanlığının lüzumu, onun hakkında bilgi, harp ve ilim öğrenmek gibi bir farz-ı kifayedir. İslam topluluğunun bir kısmı bu görevi yerine getirince diğerleri de borçtan kurtulur. İnsanlar arasından biri çıkıp Devlet Başkanlığı görevini yerine getirmeyince, topluluktan iki grup çıkar. Birincisi seçmenler topluluğu: Bunlar topluluk için bir halife seçerler. İkincisi Halife adaylarıdır. Aralarında biri Halifeliğe seçilir.
Müslüman halkın meydana getirdiği toplumda, bu iki grubun dışında kalanlar için Halifenin seçiminin gecikmesinde zorluk ve günah yoktur. Halifenin mecburi olarak varlığını kabulde, sözü geçen iki grubun hukuki varlığı anlaşılınca her grup için bir takım şartlar aranır:
a) Seçmenler Grubu için aranılan şartlar:
1-Her yönü iler doğru bilinen, adil bir şahıs olmak.
2-Halifeliğe aday olan kimsedeki aranılan şartları bilmeye yeterli ilim sahibi olmak.
3-Birden fazla Halife adaylarından hangisinin amme işlerini idareye en muktedir, bu nevi işleri en iyi bileni seçmeye götürücü bilgi ve görüş sahibi olmak.
Halife adaylarının memleketinden olan seçmenlerin, başka yerlerden olan seçmenlere bir üstünlükleri yoktur. Ancak dinî mahiyette olmayıp örfen, halifenin seçimi işleminde, işlerin yürütülmesi için idareci olabilir. Çünkü halifenin yaptığı işlere, onun ülkesinde, kimlerin halifeliğe ehil olduğuna dair yeterli bilgi mevcuttur.
b) Halifeliğe ehil olanlarda aranılan şartlar
1-Her yönü ile adil bir kimse olmak.
2-Hilafetin görevleri içine giren bütün işlerde, ictihadda bulunabilecek derecede ilim sahibi olmak.
3-Kulak, göz, dil gibi hassalarının, (bu organlarla yapıp anlayabileceği işlerde kolaylığı, yakınlığı temin için) sağlam olması.
4-Hareket etmeye, süratle kalkıp oturmaya engel olan organ sakatlıklarından uzak ve sapasağlam olmak
5- Amme işlerini idareye, halkın sevk ve idaresini anlamaya yarayan fikir ve bilgiye sahip olmak.
6-Düşmanla harbe, topluluğu korumaya imkan veren güç ve kuvvete, cesarete sahip olmak.
7-Soy bakımından Kureyş soyundan olmak. Zira bu hususta hadis-i şerif mevcuttur. Geçmişteki Müslümanlar bu konuda fikir birliğine varmışlardır. Her ne kadar bazı hukukçularca bu şart tenkid edilmişse de insanların hepsi sonunda kabul etmişlerdir. Hz. EbuBekir, Ensar’ın Devlet Başkanı –Halife- olarak Sa’d b. Ubâdeye biat etmesi üzerine Sakife günü Ensar’a, Peygamberin (s.a.v) “Devlet başkanı (imam) Kureyş’tendir.” Hadis-i şerifini delil getirdi. Ensar da ihtilafı bırakarak “Ebubekir’in rivayetini tasdik ve teslim için bizden bir emir, sizden de bir emir” fikrinden vazgeçtiler. Hz. Ebubekirin
“Bizler amirleriz, sizlerse vezirlersiniz” sözünden memnun kaldılar. Peygamber de (sav) “Kureyş’i öne alınız, ona başkalarını tercih edip, öne geçirmeyiniz” buyurmuştur.
Bütün Müslümanlarca kabul edilen bu delile karşı duranın bir şüphesi ve muhaliflerin de bir sözü ve beyanı mevcut değildir.**
[Not: el-Maverdinin aktardığı Halifede aranılan şartlardaki öne sürülen son şartta geçen “İmamlar Kureyş’tendir.” hadis-i şerifi ile ilgili olarak İbn Haldun, Kureyş’in diğer Arap kabilelerinin üzerindeki otoritesi sebebiyle,ümmetin birliğini temin maksadıyla işaret buyurulduğunu ifade etmiştir. Takdir olunur ki bu daha isabetli bir yorumdur. Yanlış anlaşılmaları önlemek maksadıyla bu bilgiyi not olarak eklemeyi uygun gördük.]